Μια γόνιμη συζήτηση για την τομάτα, αλλά και για τη σχέση επιστήμης και κοινωνίας, πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της τριημερίδας διάχυσης των αποτελεσμάτων του έργου «Ελληνική Τομάτα» που φιλοξενήθηκε πρόσφατα στην Πρέβεζα.
Με αφορμή την εκδήλωση αυτή, το PREVEZATODAY συνάντησε τον Δρ. Ηλία Αυδίκο*, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Γεωπονίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος και Πρεβεζάνο στην καταγωγή, για μια ουσιαστική συζήτηση γύρω από την εφαρμοσμένη γεωπονική έρευνα, την καινοτομία στην καλλιέργεια της τομάτας και τη συνεργασία του με τους τοπικούς παραγωγούς.
Ο κ. Αυδίκος, με μακρόχρονη ακαδημαϊκή και ερευνητική πορεία, μίλησε για τον στόχο δημιουργίας ελληνικών υβριδίων με υψηλή διατροφική αξία, την προσπάθεια εγγραφής μιας ποικιλίας τομάτας που να φέρει την ταυτότητα της Πρέβεζας, αλλά και για τη σημασία της «επιστήμης που φτάνει στην κοινωνία».
Ο Δρ. Ηλίας Αυδίκος ξεκίνησε από το 2003 να αξιολογεί και βελτιώνει ελληνικά γενετικά υλικά. Πολλές φορές συνεργάστηκε με παραγωγούς από την Πρέβεζα και όπως ο ίδιος λέει «η συνέργεια με τους Πρεβεζάνους παραγωγούς κηπευτικών με ωρίμασε και με έκανε καλύτερο επιστήμονα».
Ο κ. Αυδίκος, που έχει την έδρα της Λαχανοκομίας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, μετουσιώνει την αγάπη του για την τομάτα σε έρευνα και επάγγελμα. Έχει καθοδηγήσει 100 πτυχιακές εργασίες, 5 μεταπτυχιακούς φοιτητές 1 υποψήφιο διδάκτορα, πάνω σην αξιολόγηση λαχανοκομικών φυτών σε σχέση με την παραγωγικότητα, ποιότητα, διατροφική αξία, αντοχή σε καταπονήσεις, καλλιέργεια σε χαμηλές εισροές.
Με λόγο άμεσο και γεμάτο πάθος για τον τόπο και το αντικείμενό του, υπογραμμίζει τη δυναμική της Πρέβεζας ως «ζωντανού εργαστηρίου γεωπονικής εφαρμοσμένης έρευνας» και δηλώνει έτοιμος να συνεχίσει να χτίζει γέφυρες ανάμεσα στην έρευνα και την παραγωγή, επαναλαμβάνοντας πως «Η Πρέβεζα μπορεί και πρέπει να αποκτήσει τη δική της εγγεγραμμένη ποικιλία τομάτας».
Ολόκληρη η συνέντευξη:
Ερώτηση: Κύριε Αυδίκε, ολοκληρώθηκε την περασμένη εβδομάδα μια σημαντική τριήμερη εκδήλωση στην Πρέβεζα για το έργο «Ελληνική Τομάτα». Τι ήταν αυτή η δράση και γιατί οργανώθηκε εδώ;
Αυδίκος: Πρώτα απ’ όλα, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να μου παίρνει συνέντευξη ένας άνθρωπος που έχω συνδέσει με τα παιδικά μου χρόνια…
Η Πρέβεζα δεν είναι απλώς τόπος καταγωγής μου — είναι ένα ζωντανό εργαστήριο γεωπονικής εφαρμοσμένης έρευνας. Εδώ πραγματοποιούνται ουσιαστικά πειράματα σε θερμοκήπια παραγωγών όπως ο Σπύρος και ο Μιχάλης Κακοσίμος, ο Απόστολος Κατσανός, αλλά και με τη στήριξη φυτωριούχων όπως ο Ανδρέας Παππάς και γεωπόνων όπως ο Γιάννης Αυδίκος. Η συνεργασία μας είναι μακρόχρονη και βαθιά.
Το έργο που παρουσιάσαμε τιτλοφορείται:
«Συμμετοχική αξιολόγηση των νεοδημιουργημένων ελληνικών υβριδίων τομάτας σε δύο συστήματα καλλιέργειας ως προς τα χαρακτηριστικά του παραγωγικού δυναμικού, της ποιότητας καρπού και της διατροφικής τους αξίας στην Ήπειρο», και χρηματοδοτείται από το Μέτρο 16 του ΠΑΑ 2014–2020.
Η τριημερίδα περιλάμβανε:
- 19 Ιουνίου: Σχολείο αγρού με επισκέψεις σε πειραματικά θερμοκήπια χαμηλών και υψηλών εισροών
- 20 Ιουνίου: Ημερίδα ενημέρωσης για τα αποτελέσματα της έρευνας και τις πολιτικές πράσινης γεωργίας
- 21 Ιουνίου: Στρογγυλή τράπεζα με διαλόγους για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων
Ήταν μια ευκαιρία για πραγματικό διάλογο ανάμεσα στην επιστήμη και την τοπική κοινωνία.
Ο στόχος μου είναι ξεκάθαρος: να καταχωρηθεί στον Εθνικό Κατάλογο τουλάχιστον μία ποικιλία για την Πρέβεζα. Και να λέμε με υπερηφάνεια πως παράγεται, αξιολογήθηκε και γεννήθηκε εδώ.
Ερώτηση: Ποια είναι η καινοτομία του έργου;
Αυδίκος: Η βασική καινοτομία είναι η δημιουργία ελληνικών υβριδίων τομάτας με υψηλή διατροφική αξία, βελτιωμένα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και προσαρμογή σε συστήματα χαμηλών εισροών τα οποία μπορούν να συναγωνιστούν τα καλύτερα υβρίδια των ξένων εταιρειών
Χρησιμοποιήσαμε βιοξυλάνθρακα (biochar), με στόχο να ενισχύσουμε τη βιολογική δραστηριότητα του εδάφους και να μειώσουμε την ανάγκη εξωτερικών εισροών, συμβάλλοντας σε ένα πιο βιώσιμο γεωργικό μοντέλο.
Επιπλέον, εφαρμόστηκε συμμετοχική βελτίωση: οι ίδιοι οι παραγωγοί συνέβαλαν στην αξιολόγηση των νέων υλικών, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα και αποδοχή των νέων ποικιλιών. Η Πρέβεζα, με τα θερμοκήπιά της και τους έμπειρους παραγωγούς, είναι ιδανικό πεδίο για αυτό το εγχείρημα.
Ερώτηση: Μιλήστε μας για την πορεία των γενετικών υλικών που αξιολογήσατε.
Αυδίκος: Ξεκίνησα προσωπικά από το 2003 να αξιολογώ και να βελτιώνω ελληνικά γενετικά υλικά, τότε στο ΕΘΙΑΓΕ.
Ο άνθρωπος που με καθοδήγησε στα πρώτα βήματα ήταν η ερευνήτρια Αικατερίνη Τράκα.
Θεωρώ το γενετικό υλικό, τον πλούτο της χώρας μας και επεδίωξα να βελτιώσω μεταξύ άλλων και πολλές ελληνικές παραδοσιακές ποικιλίες. Για παράδειγμα τους πρώτους σπόρους από την παλιά Πρεβεζάνικη ποικιλία τομάτας Καραμπόλα και την ποικιλία Πανταρόζα (έπειτα από πολλά χρόνια συνεχούς βελτίωσης γονείς πλέον ελληνικών υβριδίων), μου τους έδωσε ο Μιχάλης Κακοσίμος.
Το επόμενο έτος ήρθαν στα χέρια μου ποικιλίες όπως ο Άσπρος Λωτός, η Λεμονιά, η Καρδιά Βοδιού και πολλές άλλες. Έπειτα από πολλά χρόνια βελτίωσης, τις αξιολόγησα στα πλαίσια του ΑΓΡΟΕΤΑΚ με υπεύθυνη την ερευνήτρια του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων κα Ελένη Μαλούπα στην πόλη της Πρέβεζας, πριν από 10 χρόνια.
Ομολογώ ότι η συνέργεια με τους Πρεβεζάνους παραγωγούς κηπευτικών με ωρίμασε και με έκανε καλύτερο επιστήμονα.
Έπειτα αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε και υβρίδια με αυτά ως γονείς και όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία ενός δεύτερου προγράμματος δεν το πολυσκέφτηκα.
Το σχεδίασα για την Πρέβεζα με εκλεκτούς συνεργάτες όπως ο Αθανάσιος Μαυρομάτης από το Εργαστήριο Γενετικής Βελτίωσης Φυτών της Γεωπονίας του ΑΠΘ, την Ζωή Χιλιώτη ερευνήτρια του ΕΚΕΤΑ, τον Κώστα Κουτή από την ΜΚΟ ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ, τον Χρήστο Λαγούδα και την Εταιρεία Win και τους συνεταιρισμούς ΑΣΥΠ Νικόπολη και ΑΣΠΟΠ Πρέβεζας..
Αξιολογήθηκαν τα υβρίδια:
- Καρδιά Βοδιού Χ Άσπρος Λωτός F1
- Άσπρος Λωτός Χ Πανταρόζα Ροζ F1
- Λεμονάτη Χ Καρδιά Βοδιού F1
Τα φυτά αυτά καλλιεργήθηκαν σε δύο περιβάλλοντα:
➤ χαμηλών εισροών (ΑΣΠΟΠ Πρέβεζας – παραγωγός Κατσανός Απόστολος) και
➤ υψηλών εισροών (ΑΣΥΠ Νικόπολη – παραγωγοί Κακοσίμος Σπύρος & Έλλη)
Συγκρίθηκαν με εμπορικά υβρίδια (π.χ. Finalist F1) ως μάρτυρες.
Ερώτηση: Υπάρχει κάποια προσωπική ιστορία πίσω από αυτήν την επιστημονική πορεία και ποιο είναι το δικό σας προσωπικό αποτύπωμα σε όλο αυτό;
Αυδίκος: Είμαι Πρεβεζάνος, μεγάλωσα μέσα στα χωράφια. Ο παππούς μου, ο συνονόματος, άφησε την ασφάλεια των Ιωαννίνων για να γίνει παραγωγός κηπευτικών στην Πρέβεζα. Από παιδί ήμουν συνέχεια στο περιβόλι της οικογένειας με τον πατέρα μου Αυδίκο Δημήτριο καθώς και ανάμεσα στα χωράφια του Κακοσίμου, του Σολδάτου και άλλων ντόπιων παραγωγών. Η γεωπονία και η τομάτα ήταν για μένα φυσική επιλογή. Η τομάτα δεν ήταν απλώς καλλιέργεια, ήταν βίωμα.
Την αγάπη μου την μετουσίωσα σε έρευνα και έπειτα επάγγελμα.
Από το 2022, έχω την έδρα της Λαχανοκομίας στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, όπου:
- Έχω καθοδηγήσει 100 πτυχιακές εργασίες,
- 5 μεταπτυχιακούς φοιτητές,
- 1 υποψήφιο διδάκτορα,
πάνω στην αξιολόγηση λαχανοκομικών φυτών σε σχέση με την παραγωγικότητα, ποιότητα, διατροφική αξία, αντοχή σε καταπονήσεις, καλλιέργεια σε χαμηλές εισροές.
Ερώτηση: Ποιοι είναι οι βασικοί εταίροι και γιατί είναι σημαντική αυτή η συνεργασία;
Αυδίκος: Η Επιχειρησιακή Ομάδα του έργου περιλαμβάνει:
- ΑΠΘ – Τμήμα Γεωπονίας (συντονιστής)
- ΔΙ.ΠΑ.Ε. – Τμήμα Γεωπονίας
- ΕΚΕΤΑ
- Αγροτικοί Συνεταιρισμοί Πρέβεζας (ΑΣΠΟΠ & ΑΣΥΠ Νικόπολη)
- ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ
- WIN – Σύμβουλοι Επιχειρήσεων
Χάρη στη συνεργασία αυτή, η έρευνα δεν μένει σε εργαστήρια. Βγαίνει στο θερμοκήπιο, στο χωράφι, στο ράφι. Και τελικά στο πιάτο του καταναλωτή.
Ερώτηση: Τι αποκομίσατε από την τριήμερη εκδήλωση;
Αυδίκος: Τέσσερα πράγματα:
- Η επιστημονική δουλειά έχει νόημα μόνο όταν φτάνει στην κοινωνία.
- Οι Έλληνες παραγωγοί διψούν για καινοτομία που σέβεται τον τόπο.
- Ότι η συνεργασία επιστήμονα και παραγωγού αποδίδει. Ότι η ελληνική γεωπονική έρευνα έχει μέλλον, ειδικά όταν συνομιλεί με την κοινωνία και παραμένει προσγειωμένη στην τοπική ταυτότητα.
- Η Πρέβεζα μπορεί —και πρέπει— να αποκτήσει τη δική της εγγεγραμμένη ποικιλία τομάτας. Αυτός είναι και ο προσωπικός μου στόχος.
Ερώτηση: Και το μέλλον;
Αυδίκος: Να κατοχυρώσουμε ελληνικά υβρίδια, να ξεκινήσει ξανά η εγχώρια σποροπαραγωγή, να κάνουμε την Πρέβεζα πρωταγωνίστρια στο χάρτη της ελληνικής τοματοπαραγωγής. Έχουμε το επιστημονικό εργαλείο, την εμπειρία των παραγωγών και —κυρίως— την πίστη ότι αξίζει.
Ερώτηση: Σας ευχαριστώ θερμά.
Αυδίκος: Εγώ σας ευχαριστώ που συμβάλλετε στη διάχυση της επιστημονικής γεωπονίας προς την κοινωνία.
* Ποιος είναι ο Ηλίας Αυδίκος:
Ο Αυδίκος Ηλίας του Δημητρίου και της Ουρανίας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πρέβεζα, όπου και παραμένει δημότης.
Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Γενετική Βελτίωση Φυτών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών.
Ακολούθησαν επίσημες μεταδιδακτορικές σπουδές στον ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ, με αντικείμενο την αξιολόγηση βελτιωμένων ανασυνδυασμένων σειρών τομάτας, προερχόμενων από εμπορικά υβρίδια και βελτιωμένων παραδοσιακών ποικιλιών, σε συνθήκες χαμηλών εισροών.
Στο πλαίσιο αυτό ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με παραγωγούς της Πρέβεζας.
Σήμερα είναι Επίκουρος Καθηγητής Λαχανοκομίας στο Τμήμα Γεωπονίας του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος και έχει ήδη συνεργαστεί με πολλούς φοιτητές από την Πρέβεζα.
Ως Λαχανοκόμος-Βελτιωτής, ειδικεύεται στην αξιολόγηση και βελτίωση παραδοσιακών ποικιλιών κηπευτικών για χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την απόδοση, την ποιότητα και τη διατροφική αξία του καρπού, την αντοχή σε βιοτικές και αβιοτικές καταπονήσεις, καθώς και την καλλιέργειά τους σε αειφορικά συστήματα.
Με τον τρόπο αυτό συμβάλλει ενεργά στη δημιουργία νέων ελληνικών ποικιλιών και στην ενίσχυση της αγροτικής ταυτότητας της χώρας.
